АЛАШТЫҢ АРДА ҰЛЫ
Ахмет Байтұрсынұлы музей-үйі «Ахметтану» орталығында тарихи тұлға Темірбек Жүргеновтің 125 жылдығына орай «Алаштың арда ұлы – Темірбек Жүргенов» тақырыбында дөңгелек үстел өтті. Жиынды музей-үйі жетекшісі, ахметтанушы Райхан Сахыбекқызы құрметті қонақтарды таныстырудан бастады. Және жүргеновтанушылардың санаулы екенін, мұның қыры мен сырын бөлісе кетуді сұрады.Сөз алған Айгүл Егенбайқызы Садықова 1933–1937 жылдағы кәсіби өнер жанрының қалыптасуы мен дамуы, 1936 жылы Мәскеуде қазақ өнерінің онкүндігін өткізу, Т.Жүргеновтің Қазақстандағы драма театрлардың, музыкалық және опера өнерінің, мұражайлар мен кітапханалардың қалыптасуына қосқан үлесі туралы өте қызықты әңгімеледі.
Айгүл Егенбайқызы «Темірбек Жүргенов қысқа да жарқын ғұмырында еліміздің мәдени құрылысына қажетті тың идеяларды қалдырды. Қазақстанның Халық ағарту комитетін басқара жүріп, білім берудің қазіргі моделін, өнердің кәсіби түрлерін жарыққа шығарудың, ұлттық кеңес мәдениетіндегі қазақ мәдениетінің маңыздылығын қалыптастырудың негізін қалады. Ол көптеген мәселелерді жүзеге асырды. Атап айтқанда, республиканың барлық облыс орталықтарында ұлттық театр топтары мен студиялар, музыкалық студия ашылды. Музыкалық-драмалық техникум құрылды, Тұрғындардың эстетикалық дамуын көздейтін облыстық (қазақ, орыс) театры ашылды, бұрынғы Луначарский атындағы ГИТИС – Мәскеу театр комбинаты жанынан Қазақ ұлттық драма шеберханасы, хореографиялық училище ашылды. Халық өнері қайраткерлерінің бүкілқазақстандық 1 слеті ұйымдастырылды.ХХ ғасырдың 20-30 жылдары ғасырлар бойы көшпенді өмірге бейімделген Қазақстан үшін дамудың жаңа жүйесін таңдап, оны қабылдау қоғам өмірі үшін де қиын болды. Бұл таңдау енді ғана аяғынан тік тұрып келе жатқан жас интеллегенцияның қызметін экономиканың, ғылым мен мәдениеттің қарқынды дамуына ықпал етті», – деді ғалым.
Жүргеновтанушы Алмажан Жүсіпқызы тұлғаның өмірі, қызметі және Қазақстанның білімі, әдебиеті, мәдениетін дамытуға қосқан үлесі туралы айта келіп, сталиндік қуғын-сүргіннің қайғылы кезеңі жайлы баяндады.
–Ұлттық мәдениетіміздегі қайраткерлердің ішінде Темірбек Жүргенов – публицист, қазақ мәдениетінің тарланы, білім, мәдениет және өнердің дамуына өз үлесін қосқан мемлекет және қоғам қайраткері ретінде белгілі. 1926 жылы Т.Жүргеновтің тікелей қатысуымен Ташкент қаласында Қазақпединституты ашылғанын және ОАМУ-дың 4 курс студенті Темірбектің осы оқу орнының алғашқы ректоры етіп тағайындағаны туралы қызықты мәліметпен бөлісті. Одан кейін Тәжікстан Республикасының қаржы саласы бойынша халық комиссары, Өзбекстан ағарту ісінің халық комиссары, 1933–1937 жылдары Қазақстан ағарту ісінің халық комиссары, БКП(б) Өлкелік комитетінің бюро мүшесі, өнер жөніндегі Комитеттің жетекшісі қызметтерін атқарғанын тілге тиек етті. Еткен еңбектері үшін Еңбек Қызыл Ту Орденімен марапатталғанына қарамастан, ең өкініштісі – сталиндік қуғын-сүргіннің қайғылы кезеңінде, 1938 жылы репрессия құрбаны болды – деді Алмажан Жүсіпқызы.
Кездесу барысында Темірбек Қараұлы Жүргеновтің өмірі мен қызметі туралы қызықты мұрағаттық фотосуреттер, слайдтар, бейнефрагменттер көрсетілді.Жиын соңында құрметті қонақтар мен жиынға қатысшылар естелік суретке түсті.
Ахметтанушы ғалым Р.С.Имаханбет Алаштың арда ұлдарын насихаттауда ынтамақтастықта жұмыс істеу керегін айтып, жүргеновтанушы ғалымдар мен қатысушыларға, іс-шара барысында саяхат-сабағын шебер өткізген жас маман, музей экскурсоводы Ақерке Ибрагимоваға ризашылығын білдірді.
Мейрамкүл БАШАРҚЫЗЫ,
А.Байтұрсынұлы музей-үйі бөлім меңгерушісі